10: van M’hamid tot Goulmima

Maandag 26 maart (M’hamid)
We worden wakker in een stofstorm. Het is gewoon mistig! Geen uitzicht, geen zon. Overal zand en stof, ook in de camper, al houd je alle ramen dicht. De geplande oase-wandeling gaat niet door, maar daarvoor hadden we ons toch al niet aangemeld. We hebben ons eigen plan voor deze rustdag. We laten een taxi komen om 7 km terug te rijden naar Ouad Driss, waar in een oude kasba een Berber-museumpje is. Het is werkelijk alleraardigst! Een hele verzameling werktuigen, huishoudelijke artikelen, sieraden etc. in een prachtige oude ontvangst’zaal’ van een kasba.
Intussen is het zicht toegenomen en een waterig zonnetje probeert door de stoffige lucht heen te komen. We besluiten terug te lopen.
Net buiten het dorp passeren we een basisschooltje. Duidelijk herkenbaar, want in dit land met al z’n aarde- c.q. zandkleurige bebouwing zijn de scholen in vrolijke kleuren geschilderd: knalgeel met knalblauw en roze. De poort staat open en Annelies papt aan met twee onderwijzers die daar staan. Of we, als twee oud-onderwijsmensen, even binnen mogen kijken…. Nee helaas, daar moet je een bewijs van overheidstoestemming voor hebben. Even doorbabbelen en ja hoor, we mogen in de klaslokaaltjes komen kijken als er maar geen foto’s worden gemaakt. Prima; de camera gaat in de rugzak.
’t Is erg leuk. We babbelen met wat leerlingen van een jaar of 10; een jongetje leest voor uit zijn Franse boek en daarna uit zijn Arabische boek. Hij doet het allebei goed. De meester komt met een globe aanzetten, waarop Romano aan de hele klas Marokko en Nederland aanwijst. Dan komt er een kaart van Marokko tevoorschijn waarop hij desgevraagd laat zien hoe we tot nu toe gereisd hebben. Daarna nemen we nog even een kijkje in de andere klas en dan worden we uitgezwaaid met een klassikaal ‘Au revoir’.
We gaan weer lopen, maar al snel komen we langs een weitje met dromedarissen, die zich min of meer laten aaien. Een man komt erbij en vraagt of we een ritje willen maken naar de zandduinen hier vlakbij. Ja, dat lijkt ons wel wat. Hij gaat het regelen en een half uurtje later zitten we elk hoog op de rug van zo’n beest. De zon is intussen gaan schijnen en het wordt een prachtige wandeling door een oud palmbosje naar, inderdaad, echte zandduinen. We hebben een uur afgesproken en het is een uur lang abslouut genieten, al heeft Romano, in zijn korte broek, last van het ruwe zadeldek. We treffen nog een witgebleekt karkas aan en daarvan nemen we een groot bot mee om kleinzoon Nathan blij te maken.
We laten ons twee kilometer verderop afzetten om de wandeling te bekorten, maar het is toch nog wel een flinke tippel in de hitte, voordat we weer bij ons huisje zijn. De stofstorm daar is over, maar aan de horizon nog niet, dus we kunnen weer geen zon in het zand zien zakken. Wel hebben we, na een gezamenlijke couscousmaaltijd, een gezellig kampvuur met muzikale omlijsting in de pikzwarte woestijnnacht.

Dinsdag 27 maart (M’hamid - Skoura)
De zon gaat prachtig op over het plateautje van onze camping. We rijden al om half acht en binnen een half uur zijn we weer bij het schooltje van gisteren. We hebben alle schoolspullen die nog over zijn na het her-en-der-weggeven in een tas gedaan om die hier af te geven. We zijn welkom en de meesters zijn blij met de schriften, pennen en kleurpotloden. Even later zitten we te ontbijten op een bergpasje met uitzicht op de vlakte waarover we ook hierheen gereden zijn.
We nemen een lifter mee; de man heeft een klein tasje bij zich en stapt 5 km verder al weer uit, bij een watertoren waar hij moet werken. Dan staat een Berbers geklede man met zijn duim omhoog. Een vrolijke heer die alleen Italiaans spreekt, omdat hij 18 jaar in Italië heeft gewoond. Hij wil babbelen en Google Translate biedt uitkomst. Met hem willen we toch weer naar de Koranbibliotheek die zaterdag dicht was, maar opnieuw staan we voor een gesloten deur; we zijn 20 minuten te vroeg. Dan maar geen 11e-eeuwse cultuur.
De vrolijke man moet, net als wij, naar Zagora, waar we de vorige keer inkopen gedaan hebben. Hier scheiden zich onze wegen; wij slaan een nieuwe weg in naar het oosten. Een derde lifter stapt in, of liever; een liftster, want het is een moeder met baby op de rug. Ze ‘pakt hem uit’, zodat Annelies hem over de bol kan aaien, maar moet er na 3 km al weer uit. Wát een goede werken op deze vroege ochtend!
We rijden verder en stoppen voor koffie en vers sap bij een bio-restaurantje. Daar biedt iemand aan ons rond te leiden in de plaatselijke palmeraie = palmentuin met akkertjes. Dat doen we en de jongen, Rachid, bezorgt ons een prachtige wandeling met veel leerzame uitleg over hoe een dorp in de woestijn met de groene oevers van een zegenrijke rivier omgaat. Ook vertelt hij, dat daar deze winter 10 cm sneeuw is gevallen; in geen 30 jaar was dit gebeurd. Kinderen én volwassenen gooiden sneeuwballen!
Daarna laat hij ons de kasba tegenover de palmarai zien. Als we daarna bij de camper terugkomen, staan daar, zoals telkens, de jongens te wachten op ballen, schriften enz. Ook houdt een ventje een hand euromunten, gekregen van eerdere toeristen, omhoog; die wisselen we graag voor dirhams, want zij hebben er niets aan.
Op een bepaald moment moeten we rechtsaf, maar we houden nog even dezelfde weg aan, zodat we een mooi stuk dal kunnen rijden, de Vallée du Drâa. En als dat achter de rug is, pikken we nog even de hoge pas mee. En dan…. voorzien we dat we niet ver van Ouarzazate zitten, de poort tot een weg die naar de fameuze Gorge du Dadès leidt en die in dit reisprogramma niet is opgenomen. Als we nu eens voor een dagje ons eigen plan trekken, een camping op deze route zoeken en morgen, na die Gorge, de groep weer opzoeken??? We bellen Gerda en Ton om het plan voor te leggen.
Er is geen bezwaar, dus zo gepland, zo gedaan. We overnachten in Skoura, waar we in de avondzon eerst nog lekker kunnen zwemmen in een bijna ijskoud zwembadje.

Woensdag 28 maart (Skoura - Goulmima)
Het is pas kwart over negen, als we, zoals steeds onder een stralende ochtendzon, gaan rijden. De lucht is zo helder, dat de toppen van de Hoge Atlas te zien zijn met een klein sneeuwrandje eraan. Door vrolijke plaatsjes, o.a. Mgouna met zijn rozencultuur, rijden we tot Boumalne-du-Dadès en daar linksaf de kloof in. Eerst breed, met veel groen, maar geleidelijk aan steeds smaller, steeds steiler, steeds hoger. We stoppen vaak voor foto’s want we vallen opnieuw van de ene landschappelijke verbazing in de andere. Wat is de wereld weer mooi. We zien hier vreemde rotsformaties, intrigerende kasba’s, vrolijke terrasjes (want het is hier wel toeristisch). Zo’n 30 kilometer lang kronkelen en stijgen we, totdat we een restaurant met een fantastisch uitzicht op zeer spectaculaire haarspeldbochten tot ons eindpunt verklaren. Daarna alles weer terug en dan is het weer een geheel ander, en net zo prachtig, uitzicht.
Na dit uitstapje zet Romano de sokken erin om ons weer op een redelijke tijd bij onze reisgenoten te voegen. Zij hebben in Tezzarine overnacht en rijden via andere wegen naar ons doel van vandaag: Goulmima.
Vlak voor deze plaats bevindt zich het zgn. Watermuseum, het Musée du Source. Dit is gesticht door een rijk geworden inwoner van dit gebied die altijd geïnteresseerd is geweest in de oorsprong van water in deze bergachtige streek. Hij heeft naast een bestaande bron twee andere aangeboord, land gepacht en hier zijn kennis en verzamelingen in een mooi complex ondergebracht. Er is heel veel te zien en de man kan ook leuk vertellen. Hij toont ons een zgn. ‘clepsydra’, een waterhorloge waarmee in de oase de watertoevoer naar de veldjes eerlijk werd verdeeld.
We blijven hier veel langer hangen dan voorzien, zodat we toch nog laat aankomen, nl. één minuut voor de Facetime-afspraken met 2 kindjes in Lisse en 2 kindjes in Haarlem. Heerlijk om hen even te zien. Dan installeren we ons, leveren een zak wasgoed in bij beheerster Fatiha en praten bij met onze hervonden groepsgenoten. Bij de briefing blijkt dat we de prijs van de plaatsnamenpuzzel hebben gewonnen, waarover iedereen zich de afgelopen 2 weken het hoofd heeft gebroken. We hebben eerste keus van de prijzentafel en we kiezen een flesje rozenolie; waarmee de cirkel van vandaag rond is, want het is een product van Mgouna, waar we vanmorgen doorheen reden.